Η Ελλάδα μεταξύ των 13 χωρών της ΕΕ που αυξήθηκε ο κίνδυνος φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού των ατόμων με αναπηρία τα τελευταία χρόνια

Το European Disability Forum αφιέρωσε την Έκθεση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του 2020 στο ζήτημα της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία. Η έκθεση βασίστηκε σε δεδομένα σε επίπεδο ΕΕ από το 2018.

Η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός αποτελούσαν ήδη μείζονα ζητήματα για τα άτομα με αναπηρία στην Ευρώπη. Αυτά τα ζητήματα μεγεθύνθηκαν από τη θανατηφόρα παγκόσμια πανδημία και τον πόλεμο κατά της Ουκρανίας από τη Ρωσία. Εκτός από τις καταστροφικές επιπτώσεις που είχαν στη ζωή αμέτρητων ανθρώπων, προκάλεσαν επίσης απότομο πληθωρισμό και κρίση κόστους ζωής.

Σταθερά τα ποσοστά φτώχειας από το 2018 - το χάσμα όμως παραμένει

Η νέα βάση δεδομένων της Eurostat για την αναπηρία επιτρέπει να συγκρίνουμε τα ποσοστά φτώχειας από το 2023 και το 2018.

• Το μέσο ποσοστό των ατόμων με αναπηρία στην ΕΕ που αντιμετωπίζουν κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού δεν έχει αυξηθεί, παρά τις κοινωνικοοικονομικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρώπη.
• Το ποσοστό των ατόμων με αναπηρία που διατρέχουν κίνδυνο φτώχειας μειώθηκε πολύ ελαφρά από 29,3% σε 28,8%.
• Το 28,8% των ατόμων με αναπηρία στην ΕΕ που διατρέχουν κίνδυνο φτώχειας εξακολουθεί να αποτελεί εντυπωσιακό στατιστικό στοιχείο και υπογραμμίζει πόσο πιο δύσκολο είναι για τα άτομα με αναπηρία να τα βγάλουν πέρα.
• Εξακολουθεί να υπάρχει μεγάλο χάσμα: το 18% των ατόμων χωρίς αναπηρία διατρέχουν κίνδυνο φτώχειας - εξακολουθεί να υπάρχει διαφορά 10 ποσοστιαίων μονάδων μεταξύ των ατόμων με και χωρίς αναπηρία.

Βελτιώσεις σε ορισμένες χώρες

Ορισμένα από τα κράτη μέλη που επισημάναμε στην έκθεσή μας του 2020 ότι έχουν ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά φτώχειας για τα άτομα με αναπηρία έχουν σημειώσει σημαντική πρόοδο.

Η Βουλγαρία και η Ρουμανία κατάφεραν να μειώσουν σημαντικά τα ποσοστά φτώχειας:

• Το ποσοστό φτώχειας στη Βουλγαρία για τα άτομα με αναπηρία μειώθηκε από 50,1% σε 42,2%.
• Στη Ρουμανία, μειώθηκε από 46,5% σε 39,4%.

Τα κράτη μέλη της Βαλτικής, τα οποία έχουν επίσης υψηλά ποσοστά φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού, παρουσίασαν σημαντική - αν και πιο μέτρια - πρόοδο:

• Στη Λιθουανία, τα ποσοστά μειώθηκαν από 45,2% σε 42,7%.
• Στη Λετονία, μειώθηκαν από 44,4% σε 38,5%.
• Το 2018, η Ιρλανδία ξεχώρισε ως χώρα με ιδιαίτερα υψηλό κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού για τα άτομα με αναπηρία. Μειώθηκε από 38,2% σε 32,7%.

Σε δεκατρείς χώρες η κατάσταση έχει χειροτερεύσει 

Δεκατρία κράτη μέλη της ΕΕ έχουν δει αύξηση του κινδύνου φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού των ατόμων με αναπηρία. Αυτά τα κράτη μέλη είναι η Δανία, η Ελλάδα, η Γαλλία, η Κροατία, η Κύπρος, το Λουξεμβούργο, η Ουγγαρία, η Μάλτα, οι Κάτω Χώρες, η Αυστρία, η Σλοβενία, η Σλοβακία και η Σουηδία.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, η αύξηση ήταν αρκετά αισθητή:

• Στη Γαλλία, το ποσοστό φτώχειας αυξήθηκε από 21,9% σε 27%.
• Στην Κροατία, αυξήθηκε από 33,4% σε 37,5%.
• Στην Ουγγαρία, η αύξηση ήταν από 28,8% σε 32,4%.
• Στις Κάτω Χώρες, αυξήθηκε από 22,5% σε 25,5%.

Η στέγαση και η διατροφή επιβαρύνουν τους προϋπολογισμούς

Η αύξηση του κόστους στέγασης ασκεί αυξημένη πίεση στους προϋπολογισμούς των ατόμων με αναπηρία. Η τρέχουσα στεγαστική κρίση επιδεινώνεται από την έλλειψη οικονομικά προσιτής και προσβάσιμης στέγασης. Οι δαπάνες στέγασης αντιπροσώπευαν το 30,2% του διαθέσιμου εισοδήματος το 2023, έναντι 27,4% το 2018.

Το κόστος των τροφίμων αποτελεί επίσης σημαντική επιβάρυνση, ιδίως λόγω του πληθωρισμού. Το 13,8 % των ατόμων με αναπηρία στην ΕΕ δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά ένα γεύμα με κρέας, κοτόπουλο, ψάρι (ή χορτοφαγικό ισοδύναμο) κάθε δεύτερη ημέρα (από 11,9 % το 2018).

Συστάσεις

Το ευρωπαϊκό αναπηρικό κίνημα καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αντιμετωπίσει αυτό το ζήτημα μέσω ισχυρών και φιλόδοξων δράσεων που σχεδιάζονται ως συνέχεια της στρατηγικής της ΕΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία. Κατά προτεραιότητα, η Επιτροπή πρέπει να προχωρήσει στους εξής τομείς:

• Θέσπιση εγγύησης για την απασχόληση και τις δεξιότητες των ατόμων με αναπηρία
• Διεξαγωγή λεπτομερούς μελέτης σχετικά με το πρόσθετο κόστος διαβίωσης των ατόμων με αναπηρία: η μελέτη θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη το πρόσθετο κόστος ζωής που αντιμετωπίζουν τα άτομα με διαφορετικά είδη αναπηρίας, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο διαφέρει στις χώρες της ΕΕ
• Προτεραιότητα στη χρηματοδότηση προσβάσιμων και οικονομικά προσιτών κατοικιών με τη χρήση των Ταμείων Περιφερειακής Ανάπτυξης της ΕΕ (ΕΤΠΑ): Κατά την αναθεώρηση των κανονισμών χρηματοδότησης της ΕΕ για την περίοδο 2028-2034, η στήριξη της παροχής οικονομικά προσιτής και προσβάσιμης στέγασης πρέπει να καταστεί προτεραιότητα.
• Να πιεστούν τα κράτη μέλη να επιτρέψουν στους πολίτες να διατηρούν το επίδομα αναπηρίας όταν εργάζονται.
• Θέσπιση νομοθεσίας της ΕΕ σχετικά με τη διαθεσιμότητα και την οικονομική προσιτότητα των υποστηρικτικών τεχνολογιών: Απαιτούνται ισχυρά νομοθετικά μέτρα για να διασφαλισθεί μια αγορά που θα εγγυάται την ευρεία διαθεσιμότητα οικονομικά προσιτών υποστηρικτικών τεχνολογιών και ότι τα άτομα με αναπηρία που διαμένουν στην ΕΕ έχουν την ίδια πρόσβαση στις καταλληλότερες υποστηρικτικές τεχνολογίες.